Hà Nội đang tiến hành rút ngắn lộ trình thực hiện vùng phát thải thấp (LEZ) xuống còn 5 năm, đồng thời mở rộng phạm vi áp dụng từ vành đai 1 đến vành đai 3 nhằm kiểm soát ô nhiễm không khí hiệu quả hơn. Việc này đánh dấu bước tiến quan trọng trong chiến lược cải thiện chất lượng môi trường, góp phần xây dựng thủ đô xanh – sạch – đẹp hơn, hướng tới phát triển bền vững.
Tổng quan về vùng phát thải thấp tại Hà Nội
Vùng phát thải thấp (LEZ) là một công cụ quản lý giao thông được áp dụng nhằm giảm thiểu lượng khí thải gây ô nhiễm trong các khu vực đô thị tập trung nhiều phương tiện. Tại Hà Nội, việc thiết lập LEZ không chỉ mang ý nghĩa bảo vệ môi trường mà còn góp phần nâng cao sức khỏe cộng đồng và cải thiện chất lượng sống của người dân. Các quy định về vùng phát thải thấp đang dần được hoàn thiện căn cứ trên cơ sở pháp lý nhằm phù hợp với thực tiễn và mục tiêu phát triển của thủ đô.
Khái niệm và mục tiêu của vùng phát thải thấp
Khái niệm vùng phát thải thấp (LEZ) đề cập đến khu vực được áp dụng các hạn chế đối với loại xe có mức phát thải vượt tiêu chuẩn nhằm giảm nồng độ các chất ô nhiễm như CO2, NOx hay hạt bụi mịn PM2.5. Mục tiêu chính của LEZ tại Hà Nội là giảm thiểu những ảnh hưởng tiêu cực của phương tiện giao thông gây ra cho môi trường và sức khỏe con người, đồng thời thúc đẩy sự chuyển đổi sang các phương tiện thân thiện với môi trường hơn.
Cơ sở pháp lý và dự thảo quy định mới
Các quy định liên quan đến vùng phát thải thấp ở Hà Nội được xây dựng dựa trên những khung pháp lý quốc gia và địa phương như Nghị quyết 47/NQ-CP năm 2024 cùng các văn bản hướng dẫn cụ thể. Dự thảo quy định mới đang được hoàn thiện nhằm tạo ra hành lang pháp lý chặt chẽ cho việc triển khai LEZ, đồng thời giúp thành phố dễ dàng kiểm soát và xử lý vi phạm liên quan đến ô tô gây ô nhiễm.
Mối liên hệ với Chỉ thị 20 của Thủ tướng Chính phủ
Chỉ thị số 20 do Thủ tướng Chính phủ ban hành nhấn mạnh yêu cầu cấp bách trong việc kiểm soát ô nhiễm không khí tại các đô thị lớn, trong đó có Hà Nội. Việc thiết lập vùng phát thải thấp nằm trong chiến lược tổng thể để thực hiện đúng tinh thần chỉ đạo này. Điều này khẳng định sự đồng thuận giữa chính quyền trung ương và địa phương trong việc ưu tiên giải pháp giảm khí thải từ giao thông nhằm nâng cao chất lượng cuộc sống.
Điều chỉnh lộ trình và phạm vi áp dụng vùng phát thải thấp
Hà Nội đã thực hiện điều chỉnh lộ trình triển khai vùng phát thải thấp theo hướng rút ngắn khoảng cách thời gian triển khai ban đầu, đồng thời mở rộng phạm vi áp dụng để tăng hiệu quả kiểm soát ô nhiễm. Những thay đổi này cho thấy sự quyết tâm mạnh mẽ của thành phố trong việc ứng phó với vấn đề môi trường một cách quyết liệt và kịp thời hơn.
Lộ trình ban đầu theo Nghị quyết 47 năm 2024
Theo Nghị quyết số 47 ban hành năm 2024, Hà Nội lên kế hoạch triển khai vùng phát thải thấp theo từng giai đoạn dài hạn với nhiều bước đi chậm rãi nhằm thích nghi dần với sự thay đổi. Lộ trình này đặt trọng tâm vào việc chuẩn bị cơ sở hạ tầng, hệ thống kiểm tra và nâng cao nhận thức cộng đồng trước khi thực thi nghiêm túc.
Rút ngắn 5 năm trong dự thảo mới
Dự thảo quy định mới đề xuất rút ngắn tiến độ thực hiện so với kế hoạch ban đầu đến tận 5 năm, qua đó thúc đẩy quá trình cải thiện môi trường nhanh hơn dự kiến. Điều này thể hiện sự linh hoạt và quyết đoán từ phía chính quyền nhằm giải quyết triệt để vấn đề ô nhiễm không khí vốn đang ngày càng nghiêm trọng tại thủ đô.
Mở rộng phạm vi từ vành đai 1 đến vành đai 3
Thay vì chỉ giới hạn trong khu vực nội đô theo vòng vành đai 1 như trước đây, vùng áp dụng LEZ giờ đây bao phủ toàn bộ không gian từ vành đai 1 đến vành đai 3. Việc mở rộng này giúp bao quát một phạm vi rộng lớn hơn nhằm giảm thiểu nguồn khí thải ở nhiều khu vực tập trung dân cư đông đúc, góp phần làm sạch bầu không khí chung của toàn thành phố.
Khuyến khích triển khai tự nguyện tại các xã, phường
Ngoài ra, dự thảo cũng khuyến khích các xã, phường ngoài khu vực chính thức áp dụng LEZ chủ động tham gia chương trình tự nguyện với sự hỗ trợ kỹ thuật và tài chính từ chính quyền. Đây là bước đi sáng tạo nhằm mở rộng nhận thức cộng đồng về bảo vệ môi trường và tạo hiệu ứng lan tỏa tích cực trên khắp địa bàn.
Tiêu chí xác định khu vực áp dụng LEZ trên địa bàn Hà Nội
Việc xác định chính xác khu vực thuộc phạm vi vùng phát thải thấp là nền tảng quan trọng để đảm bảo tính khả thi và hiệu quả của chính sách. Hà Nội đã xây dựng các tiêu chí khách quan kết hợp giữa quy hoạch đô thị, tình trạng ùn tắc giao thông và chất lượng không khí nhằm lựa chọn các điểm nóng cần được kiểm soát nghiêm ngặt nhất.
Tiêu chí vùng bảo vệ nghiêm ngặt theo Quy hoạch Thủ đô
Quy hoạch Thủ đô xác định rõ các khu vực đặc biệt cần bảo vệ dưới góc độ môi trường và cảnh quan nhằm duy trì sự cân bằng sinh thái đô thị. Các vùng này thường nằm ở trung tâm hoặc những điểm có mật độ dân cư cao nhưng thiếu không gian xanh. Chính vì vậy, những khu vực này được đặt làm vùng ưu tiên áp dụng LEZ để bảo vệ tốt hơn sức khỏe cộng đồng.
Tiêu chí ùn tắc giao thông theo tiêu chuẩn TCVN 13592:2022
Ùn tắc giao thông không chỉ gây ra khó khăn trong việc lưu thông mà còn làm tăng đáng kể lượng khí thải độc hại do xe cộ xả ra khi phải hoạt động gián đoạn hoặc dừng chờ lâu. Áp dụng tiêu chuẩn quốc gia TCVN 13592:2022 giúp Hà Nội đánh giá chính xác mức độ ùn tắc tại từng khu vực để đưa ra quyết định phù hợp về phạm vi áp dụng LEZ.
Tiêu chí chất lượng không khí không đạt quy chuẩn quốc gia
Những vị trí có chỉ số chất lượng không khí (AQI) vượt quá giới hạn cho phép theo chuẩn quốc gia là điểm nóng về ô nhiễm cần phải can thiệp kịp thời. Việc đưa những khu vực này vào danh sách áp dụng vùng phát thải thấp sẽ tạo sức ép bắt buộc phải giảm nguồn phát thải nguyên nhân trực tiếp góp phần cải thiện điều kiện sống cho người dân.
Các biện pháp kiểm soát phương tiện trong vùng LEZ
Để duy trì hiệu quả của vùng phát thải thấp, Hà Nội đã đề xuất nhiều biện pháp kiểm soát chặt chẽ đối với phương tiện cơ giới vận hành bên trong khu vực này. Các biện pháp đều hướng đến mục tiêu hạn chế tối đa lượng khí thải độc hại thoát ra môi trường đồng thời thúc đẩy chuyển đổi sang sử dụng công nghệ xanh.
Hạn chế xe tải hạng nặng chạy dầu diesel
Xe tải hạng nặng sử dụng nhiên liệu diesel là một trong những nguồn gây ô nhiễm không khí lớn nhất do lượng khí độc như NOx và bụi mịn khi vận hành. Việc hạn chế lưu thông hoặc cấm xe tải loại này vào khu vực LEZ sẽ góp phần giảm thiểu đáng kể mức độ ô nhiễm cũng như tiếng ồn ảnh hưởng đến cư dân xung quanh.
Cấm xe mô tô và xe gắn máy dùng nhiên liệu hóa thạch
Xe mô tô cùng xe gắn máy chạy bằng nhiên liệu hóa thạch thường khó kiểm soát khí thải hơn do đa dạng chủng loại và ít trang bị hệ thống xử lý hiện đại. Cấm lưu thông hoặc thay thế bằng những dòng xe điện hoặc năng lượng sạch khác sẽ giúp làm giảm đáng kể lượng khí CO2 cùng bụi mịn từ nguồn phương tiện cá nhân phổ biến này.
Kiểm soát ô tô không đạt tiêu chuẩn khí thải mức 4 theo thời gian và khu vực
Ô tô không đáp ứng tiêu chuẩn khí thải mức 4 bị hạn chế về mặt thời gian hoạt động hoặc bị cấm hoàn toàn tùy theo từng phân vùng LEZ cụ thể sẽ buộc người sử dụng phải nâng cấp hoặc thay thế xe mới đạt chuẩn nhằm đảm bảo hàm lượng chất độc hại thoát ra ngoài luôn nằm dưới mức cho phép.
Áp dụng phí lệ phí đối với phương tiện phát thải cao
(Trích nguyên văn shortcode) 
Ảnh minh họa
Áp dụng cơ chế thu phí hoặc lệ phí đối với các phương tiện có mức phát thải cao được xem là công cụ kinh tế hữu hiệu nhằm điều chỉnh hành vi sử dụng phương tiện cá nhân hay thương mại gây ô nhiễm môi trường. Khoản thu này sau đó sẽ được tái đầu tư vào các dự án xanh hoặc hỗ trợ chuyển đổi sang năng lượng sạch.
Hỗ trợ chuyển đổi phương tiện năng lượng sạch cho người dân và doanh nghiệp
Chính sách hỗ trợ chuyển đổi sang xe năng lượng sạch, không phát thải
Đề xuất cơ chế ưu đãi, khuyến khích đầu tư xanh
Quy trình lấy ý kiến nhân dân và triển khai thực hiện dự thảo
Tác động tích cực từ việc rút ngắn lộ trình và mở rộng vùng cấm xe gây ô nhiễm tại Hà Nội
Việc Hà Nội rút ngắn lộ trình triển khai vùng phát thải thấp xuống còn 5 năm cùng việc mở rộng phạm vi từ vành đai 1 đến vành đai 3 đã góp phần nâng cao hiệu quả quản lý ô nhiễm giao thông một cách rõ rệt. Đây là bước tiến mạnh mẽ giúp cải thiện đáng kể chất lượng không khí đô thị, bảo vệ sức khỏe cộng đồng đồng thời thúc đẩy quá trình chuyển đổi năng lượng xanh bền vững trên địa bàn thành phố.
